Tomasz Załuski

[Łukasz Ogórek]

 

 

In his earliest authorial activities in the creative field, Lukasz Ogorek strove to determine - for his personal use, but in an objective manner nonetheless – the structure of the employed medium, to expose the fundamential markrs defining the range of its possibilities. Attendant upon it was the decision to abandon the category of composition for a class of elements which may arise as complex intermediary ststes, contained between the extremes delimiting the boundaries of the class.

In his projection entitled cbcbc (2003), the artist presents the process of altemate interpretation between white and black video image. During this prosess, the screen phenomenon is pixelized: what surfaces is the physical-technological ‘truth‘ of the electronic medium which produces its own image. In another projection, entilted RGBRBGR. Permutacja zbioru strukturalnych składowych matrycy zjawiska ekranowego (RGBRBGR. Permutation of a Class of Structural Components of the Screen Phenomenon Matrix), 2004, we may obseve the continual emergence of colorful, monochromatic images – the intermediary hues which arise from all possible combinations of the basic colors available in the screen matrix, i.e. red, green and blue. The interactive instalation p (2003) defines the elementary situation of the recipient’s contact with a work of art. a small LCD display shows arhythmically pulsating black square pixel. However, when the hidden heat sensor detects the presence of a viewer, the pace of pulsation accelerates to the point of near-invisibility. Thus, the work has a different appearance when perceived by a viewer and when it is in its ‘objective‘ state, left to itself. The touch of intimate sensuality and the metaphorical aspect of the instalation are immediately apparent: like living, sentient energy, it appears to react emotionally ­– with an increased ‘heartbeat rate‘ – to the presence of another living organism.

However, the pulsating pixel also evokes Malevich’s Black Square - understood as an expression of the metaphysical, energetic dimension of reality which exists beyond the realm of material phenomena. Ogorek himself clearly declared hiss affinity with this metaphysical-mystical tradition of approaching the monochrome when, in 2005, in Poznan ON Gallery, he hung the display screening his RGBRBGR high in the corner of the room – exactly as Malevich did with his ‘suprematist icon‘. Developing his strongly intellectual and somewhat aestheticized interest in the metaphysical, the theological and the religious [which, the artist maintains, is ‘unpopular‘ nowadays], Ogorek appears to sense particular kinship with the current in mysticism which perceives the inexpressible fullness of the divine absolute as darkness, absence, nothingness and void. Particularly relevant for the artist is the poem The Dark Night of the Soul by Saint John of the Cross. a DVD work for three monitors, inspired by the poem and titled G (2003), depicts darkness, out of which slowly and almost imperceptibly emerge outlines of a bed, a chair and an armchair. They are the artist’s domestic objects, elements of his private, individual world. Their blurred contours break through the greenish black of the image only to begin recording and dematerializing again, losing their phenomenal individuality in a union with darkness.

This visaul motif could also be treated as a figure of Ogorek’s artistic attitude: he strives to erase the traces of his individuality as something ‘secondary‘ and ‘insignificant‘ [however, it is worth nothing that this tendency itself – an inevitable paradox – becomes a staple of his individuality as an artist]. The artist removes the ‘I‘ in order to emphasize such themes as silence, empty space, darkness, whiteness and blank. As a consequence, his works principally occur in the conceptual dimension, expressing the ‘less is more‘ aesthetics, employing ‘dematerialized‘ matter – warmth, the human voice, the phantom light of the projector, shadow and radio waves.

In 4:33 (2003), Ogorek attempts a ‘remix‘ of John Cage’s famous composition; however, his work has little to do with sound. Employing the image of numerous unsynchronized, appearing and vanishing digital clocks, Ogorek not only successfully ‘samples‘ Cage’s work ‘on 25 tracks‘, not only enacts a conceptual cut-and-paste of silence, but manages to bring the mixed fragments to cacophony. In 36i6 (36.6), a site-specific realization presented during the Lodz 2004 Biennal, the air in an uninhabited tenement house flat was heated – using the furnace – to the level of normal body temperature. In a 2005 interactive projection titled Obraz (The Image) – based on feedback between the projector and the camera – the device continues to project onto a white wall a self-(re)generating image of the wall until the viewer interposes his shadow and initiates an extravaganza of abstract color effects with his or her gestures.

The motif of empty space which is malleable, receptive and ready to embrace everything that occurs within its boundaries also plays an important role in those creative endeavors which touch upon art existing and functioning institutionally. In Studia nad akademickim pojęciem sztuk pięknych (Studies in the Academic Notion of the Fine Arts), 2003, Ogorek designed an aural performance in which four readers presented the artist’s complete lecture notes from his days at the Lodz Academy of Fine Arts. In a work entitled „ “ (‘ ‘), realized in 2007 at the Wschodnia Gallery in Lodz, the artist used various frequencies to emit remarks of four critics whom he had asked to address this very situation. Equipped with radio sets, the recipients could discover the extent to which critical discourse participates in creating, or even supplants, the work of art.

Ogorek’s artistic endeavors feature a characteristic tension between an interest in the essential structures of objects, processes and situations, and opening up to what transpires in the space ‘inbetween‘ – between the message and its recipient, the objective and what the viewer’s perspective renders subjective, the structural concept and the sensual concretization. However, building the structural framework for thi ‘in-betweenness‘, Ogorek does not regard what occurs in it as his authorial property. Only the concept is his own. Therefore, the artist refuses to publish the documentation of concretized works, presenting instead their notional schemats, which he calls ‘illustrations‘.

 

 

          W swych pierwszych autorskich działaniach artystycznych Łukasz Ogórek dążył do tego, by na swój własny użytek – a jednocześnie w sposób zobiektywizowany – określić strukturę wykorzystywanego medium, wyeksponować podstawowe wyznaczniki, które definiują zakres jego możliwości. Odrzucił przy tym kategorię kompozycji na rzecz kategorii zbioru elementów, które mogą powstać jako złożone stany pośrednie, zawarte pomiędzy ekstremami określającymi granice tegoż zbioru.

          W projekcji cbcbc (2003) artysta prezentuje proces naprzemiennego przenikania się czarnego i białego obrazu wideo. W procesie tym pojawia się pikselizacja zjawiska ekranowego: widzialność zyskuje tu fizykalno-technologiczna „prawda” elektronicznego medium, które wytwarza swój własny obraz. W innej projekcji, zatytułowanej RGBRBG. Permutacja zbioru strukturalnych składowych matrycy zjawiska ekranowego (2004), obserwujemy proces ciągłego wyłaniania się barwnych, monochromatycznych obrazów – odcieni pośrednich, jakie powstają we wszelkich możliwych zestawieniach podstawowych barw elektronicznej matrycy ekranowej: czerwonej, zielonej i niebieskiej. Z kolei w interaktywnej instalacji p (2003) zdefiniowana zostaje elementarna sytuacja kontaktu odbiorcy z dziełem sztuki. Na niewielkim wyświetlaczu LCD miarowo pulsuje czarny, kwadratowy piksel. Gdy jednak ukryty sensor ciepła wykrywa obecność widza, tempo pulsacji zwiększa się, aż do granic widzialności. Dzieło wygląda zatem inaczej, gdy jest percypowane przez widza, inaczej zaś w stanie „obiektywnym”, gdy jest pozostawione samo sobie. Nie sposób przy tym nie zauważyć rysu intymnej zmysłowości i aspektu metaforycznego tej instalacji: niczym żywa, czująca energia, zdaje się ona emocjonalnie reagować przyśpieszonym „biciem serca” na obecność innej żywej istoty.

          Pulsujący piksel przywodzi też jednak na myśl Czarny kwadrat K. Malewicza – rozumiany jako wyraz metafizycznego, energetycznego wymiaru rzeczywistości, istniejącego poza światem materialnych zjawisk. Ogórek sam zgłosił wyraźny akces do tej metafizyczno-mistycznej tradycji myślenia o monochromie, gdy w 2005 roku w poznańskiej Galerii ON zawiesił wyświetlaną na monitorze pracę RGBRBG wysoko w rogu sali – dokładnie tak, jak czynił to Malewicz ze swą „suprematystyczną ikoną”. Rozwijając swe silnie intelektualne i poniekąd estetyzujące – a także, jak sam twierdzi, „niepopularne” dziś – zainteresowania zagadnieniami metafizycznymi, teologicznymi i religijnymi, Ogórek wydaje się czuć szczególne pokrewieństwo z nurtem mistycznej teologii negatywnej, postrzegającej esencję, pełnię boskiego absolutu jako ciemność, brak, nicość i pustkę. Szczególnie ważny okazał się dla artysty poemat Noc Ciemna św. Jana od Krzyża. W inspirowanym nim utworze DVD na trzy monitory, zatytułowanym G (2003), z ciemności, wolno, w sposób trudno dostrzegalny wyłaniają się zarysy łóżka, krzesła oraz fotela. Są to domowe sprzęty artysty, elementy jego prywatnego, odrębnego świata. Przebijają się one niewyraźnymi zarysami przez zielonkawą czerń obrazu, aby natychmiast zacząć znowu zanikać, dematerializować się, zatracać swą zjawiskową indywidualność w jedni z ciemnością.

          Ten wizualny motyw można by potraktować też jako figurę postawy artystycznej Ogórka. Dąży on bowiem do zatarcia oznak swej indywidualności jako czegoś „drugorzędnego” i „nieistotnego” (warto jednak zauważyć, że owo dążenie – co stanowi nieunikniony paradoks – samo staje się indywidualnym rysem jego twórczości). Działając, artysta wycofuje swoje „ja”, by w zamian uwypuklić takie wątki, jak cisza, puste miejsce, biel czy spacja. W konsekwencji jego prace w swej zasadniczej części rozgrywają się w wymiarze konceptualnym, hołdują estetyce „mniej to więcej”, a także wykorzystują „zdematerializowane” materie – ciepło, głos ludzki, widmowe światło projekcji, cień oraz fale radiowe.

          W 4:33 (2003) Ogórek dokonuje „DJ-skiej” przeróbki słynnej kompozycji Johna Cage'a. Jego praca nie ma zbyt wiele wspólnego z dźwiękiem. Wykorzystując obraz wielości nieskoordynowanych ze sobą, pojawiających się i znikających elektronicznych zegarów, Ogórek nie tylko z powodzeniem „sampluje” utwór Cage'a „na 25 ścieżkach”, nie tylko konceptualnie tnie ciszę, ale za pomocą jej zmiksowanych fragmentów doprowadza ją nawet do kakofonii. W 36i6, realizacji site-specific zaprezentowanej na Biennale Łódź 2004, powietrze w opustoszałym mieszkaniu w kamienicy jest podgrzewane – za pomocą stojącego tam pieca – do poziomu normalnej temperatury ludzkiego ciała. Z kolei projekcja interaktywna Ogórka Obraz (2005) – działająca w oparciu o sprzężenie zwrotne projektora i kamery – dopóty wyświetla w ciemności na białej ścianie samo(re)generujący się obraz tejże białej ściany, dopóty widz, rzucając cień na ścianę, swoimi gestami nie wywoła na niej ferii abstrakcyjnych efektów barwnych.

          Wątek pustego miejsca, plastycznego, receptywnego, gotowego na przyjęcie wszystkiego, co pojawi się w jego ramach, odgrywa też ważną rolę w tych działaniach, które dotykają kwestii instytucjonalnego istnienia i funkcjonowania sztuki. W Studiach nad akademickim pojęciem sztuk pięknych (2003) Ogórek zaprojektował audioperformance na czterech lektorów, odczytujących komplet notatek artysty ze wszystkich lat jego studiów w łódzkiej ASP. W zrealizowanej zaś w 2007 roku w Galerii Wschodniej w Łodzi pracy „ ” (spacja), artysta na różnych częstotliwościach radiowych emitował wypowiedzi czworga krytyków, poproszonych przez niego o ustosunkowanie się do tak skonstruowanej sytuacji. Przy pomocy radioodbiorników słuchacze mogli przekonać się, jak dyskurs krytyczny współkształtuje, czy wręcz zastępuje dzieło sztuki.

          W działaniach Ogórka występuje znamienne napięcie między zainteresowaniem elementarno-esencjalnymi strukturami rzeczy, zjawisk i sytuacji, a otwarciem się na to, co wydarza się w przestrzeni „pomiędzy” – pomiędzy komunikatem i odbiorcą, tym, co obiektywne i tym, co się subiektywizuje z perspektywy widza, pomiędzy strukturalną koncepcją i zmysłową konkretyzacją. Konstruując jednak strukturalne ramy dla owego „pomiędzy”, dając wolne miejsce temu, co tam się pojawi, Ogórek nie uznaje tego za swoją autorską własność. Pozostaje nią jedynie sama koncepcja. Dlatego też konsekwentnie wstrzymuje się od publikowania dokumentacji skonkretyzowanych prac, prezentując w zamian ich ideowe schematy, zwane przez siebie „ilustracjami”.

 

 

2009 Tomasz Załuski (transl. Krzysztof Majer)